Függelék.
A) AZ AUGUSTINUS TARTALOMJEGYZÉKE.
TOMUS PRIMUS
In quo haereses & mores Pelagii contra naturae humanae sanitatem aegritudinem & medicinam ex S. Augustino recensentur ac refutantur.
Elenchus Librorum et Capitum.
Liber Primus. Historia de Haeresi Pelagiana.
Liber Secundus.
Cap. 1. De libero arbitrio
2. In libertate arbitrii imago Dei, ideo inamissibilis. Quaedam de naturali possibilitate boni.
3. De viribus liberi arbitrii quibus omnes motus animi bonos ac malos compesceret suo nutu & moderaretur.
4. Indeliberatos animi motus bonos ac malos, salva manente libertate admittunt Pelagiani.
5. Idem uberius ex principiis Pelagianorum declaratur de motibus bonis.
6. Ad quos effectus de extenderit illa liberi arbitrii possibilitas.
7. Quo gratiae adiutorio fultus fuerit Adam. Et primo de gratiae habituali.
8. De scientia primi hominis.
9. An Adamo aliquod actualis gratiae adiutorium datum fuerit.
10. De concupiscentiis animi.
11. De libidine membrorum, & coniugio primorum hominum.12. De confusione primorum hominum.
13. De corpore primi hominis.
14. De caeteris miseriis humanae naturae.
15. De aliis nonnullis dogmatibus. Redditur ratio ordinis.Liber Tertius.
Cap. 1. De peccato orginali. Variae Scripturarum corruptelae.
2. Rationes quibus peccatum originale oppugnant.
3. Absurda quae ex Originalis peccati fide a Pelagianis inferuntur.
4. Pelagiani praecones & patroni libidinis.
5. Libidinem non esse malam variis argumentis astruunt & Scripturas solvunt.
6. Admittunt malas consuetudines; eas esse legem in membris. Caput septimum ad Romanos prevertunt. Multasque calumnias in Catholicos conminiscuntur.
7. Bonam esse libidinem multis argumentis probant.
8. De bonitate aliarum cupiditatum.
9. Indagantur causae cur libidines velut naturaliter bonas commendarent.
10. De usu vel fruitione libidinis. Et quid nuptiae.
11. De caeterarum carnalium voluptatum fruitione. Et cuis Philosophicae sectae Iulianus.
12. De ignorantia parvulorum quid senserint?
13. De ignorantia adultorum, invincibili, vincibili.
14. De morte quid senserint?
15. De caeteris miseriis humanae naturae.
16. Synopsis de praedictis defectibus.
17. De statu nascentium. Omne malum ab eo removent.
18. Multis titulis naturam parvulorum ornant, imo felicitatem tribuunt.
19. Parvulis sine baptismo morientibus Pelagiani tribuunt vitam aeternam. Quid regnum coelorum?
20. Argumenta, quod per vitam aeternam, Pelagiani intelligant beatitudine clarae visionis Dei.
21. Utrum Pelagiani sententiam suam de vita aeterna parvulis non baptizatis danda, tandem mutaverint.22. Iisdem argumentis probari potest, Pelagianos parvulis nascentibus supernaturalem innocentiam dare, quibus aliqui probari putant, eos morientibus sine baptismo vitam aeternam supernaturalem promisisse.
23. Solvuntur difficultates ex Augustino motae.
24. De satu adultorum sine fide moraliter bene viventium, post hanc vitam.Liber Quartus.
Cap. 1. Quid peccatum.
2. Nulla peccandi infirmitas in homine.
3. Peccandi infirmitas non potest infligi a Deo in poenam praecedentis peccati.
4. Malae consuetudines difficultatem bene vivendi afferunt.
5. Unum peccatum non est poena alterius, & quomodo Deus tradat hominem desideriis suis.
6. De virtute & operibus eius.
7. De seminibus virtutum naturalibus.
8. De laude naturae & fructibus illorum seminum naturalium in infidelibus.
9. Vires naturae ad cognoscendum, diligendum & colendum Deum.
10. Vires naturae ad exercendas omnes virtutes cardinales.
11. Iusta vita, salus, vita aeterna, & regnum Dei per naturae vires.
12. Vires ad poenitendum & redeundum ad justitiam naturalem, & quid illa sit.
13. Vires ad superandas malas consuetudines & impetus passionum.
14. Quod homo possit per naturam liberii arbitrii esse perfectus, & non peccare si velit.
15. Tollunt orationem fidelium pro obtinenda tentationum victoria, & peccatorum venia.
16. Argumenta nonnulla quibus non peccandi possibilitatem asserunt.
17. Discrimen statuunt inter esse, &, posse esse sine peccato.18. Non peccandi non modo possibilitatem, sed etiam facilitatem asserunt.
19. "Apatheian" inducunt. Quid illa sit; & unde hausta. Differentia inter impeccantiam & impeccabilitatem: inter sine peccato esse & "anamartéton".
20. Ecclesia tota ex solis justis & non peccantibus conflatur.
21. Perfecti viri in hac vita aequales beatis & angelis Dei.
22. Homo per liberum arbitrium fit in hac vita aequalis Deo. De superbia Pelagianorum.Liber Quintus.
Cap. 1. Primus Pelagianismi status Ethnicismus: nudam, naturam praedicat.
2. Secundus Pelagianismi status Semi-Ethnicismus: gratiam naturae extollit.
3. Tertius Pelagianismi status Iudaismus: quando inductus.
4. Legis, laudes & vires. Effectus eius justitia, vita aeterna & regnum coelorum.
5. Legis scopus. De tribus statibus generis humani sub natura, sub lege & sub gratia.
6. In tribus situm est adjutorium gratiae Christi, & primo de remissione peccatorum.
7. Remissio peccati proprie gratia per fidem Christi data: & tribus modis juxta Pelagianos gratuita. Pauca de differentia justitiae hominis, factorum, ex lege & justitia fidei seu ex fide.
8. De alia Christi gratia, doctrina & exemplo Christi. Quae vires & effectus eius, & quamdiu a Pelagianis asserta.
9. Variis nominibus gratiam legis & doctrinae praedicant. Ubi de revelatione sapientiae, oculorum apertione, praemii promissione, insidiarum detectione, coelestu illuminatione, suasione, scientia.
10. Negant Pelagiani gratiam Dei & adjutorium ad singulos actus dari: quo tacite duo Christianae doctrinae capita convellunt.11. Quid sit adjutorium possibilitatis, & adjutorium voluntatis & actionis: & quatuor utriusque differentiae.
12. Indagantur causae cur adjutorium voluntatis & actionis abhorreant, solo auxilio possibilitatis contenti. Prima, quia tollitur liberum arbitrium cum tale adjutorium homini non datur.
13. Secunda causa, quia tollitur liberum arbitrium, quando tale adjutorium homini datur.
14. De simili errore Monachorum Adrumentinorum a Pelagiano differentia.
15. Tertia, quarta & quinta causa repudandi talis adjutorii est coactio, necessitas, fatum.
16. Sexta, septima & octava causa, quia securitatem ignavam adfert, laudem, meritum & praemium tollit.
17. Quale sit illud adjutorium quod tot criminationibus Pelagiani accusant.
18. De adjutorio possibilitatis interno.
19. Etiam in voluntate potest dari auxilium possibilitas. De concursu generali Dei ad omnes naturas.
20. De concursu generali Dei ad operationes etiam voluntatis.
21. Solvitur objectio ex Epistola Divi Hieronymi ad Ctesiphonem petita.
22. De adjutorio justitiae seu gratia habitualis Pelagianorum. Sententia declaratur ex virtutibus acqisitis, & remissione peccatorum.
23. Ostenditur eorum de gratia habituali sententia ex effectibus eius quasi privativis.
24. Eadem latius demonstratur ex effectibus gratiae positivis.
25. Eadem uberius astruitur ex effectibus gratiae relativis.
26. Expenditur locus Divis Chrysostomi & Synopsis eorum quae pro asserenda gratia habituali Pelagiani dicunt.
27. Solvuntur nonnulle difficultates ex Divo Augustino & Concilio Carthaginensi motae.
28. De adjutorio possibilitatis gratiarum actualium respectu voluntatis: ubi de motibus eius indeliberatis.
29. Utrum ullam veram internam & actuale volun-tatis gratiam admiserint Pelagiani ante condemnationem haereseos sub Zozymo Papa.
30. Utrum Pelagius ante condemnationem sub Zozymo opinionem mutaverit, de gratia respectu voluntatis.Liber Sextus.
Cap. 1. Quartus Pelagianismi status post condemnationem haeresis Pelagianae: Semi-Christianismus. De gratia ad perfectionem necessaria.
2. Veram internam gratiam confitentur ad assequendam perfectionem necessariam.
3. Prima gratiae corruptela quod eam tantum necessariam statuunt, ut facilius obtineatur perfectio & salus.
4. Secunda gratiae corruptela meritum humanum. De quo magna contentio post proscriptos Pelagianos.
5. Quaenam sint illa merita gratiae: nempe prima boni cupiditas, seu conversio, fides, oratio.
6. Christum volunt ex meritis liberi arbitrii factum esse Deum. Haustus ille error ex Origene.
7. Transitus ad praedestinationem. Praemittitur totium haeresis Pelagianae scopus & generalis ordo dogmatum.
8. Oeconomia divinae voluntatis & gratiae erga salutem humanam. De gratuita vocatione et justificatione: & quo sensu vocatio dicatur secundum propositum.
9. De duplici electione gratiae & meritorum: Et quomodo illae duae simul consistant.
10. Quid praedestinatio Pelagianis. Omnis ex praevisione fidei vel meritorum etiam respectu parvulorum. De vasis irae & misericordiae pauca.
11. Statum purae naturae in Ecclesiam introduxerunt Peiagiani.
12. Praecursores Pelagii & Celestii Rufinus Presbyter, Evagrius Monachus, Palladius, Iovinianus, Priscillianus. Manichaei, Euchitae.
13. Haeresis Pelagianae fons Origenes. Proponitur sententia eius de libero arbitrio & naturali eius possibiltate.
14. Sententia Origenis de lege naturae & Moysis Pelagiana.15. De gratia & merito eius ipsissimus error Pelagii & Massiliensium ab Origene traditus. De justitiae perfectione, & "apatheias".
16. Electionem praedestinationem & vocationem secundum propositum prorsus evertit, sicut Pelagiani & Massilienses.
17. Omnes poenae corruptelas Scripturarum de peccato originali & gratia, quibus Pelagiani abutuntur, totumque errorem Pelagianum praeformavit Origenes.
18. Prima origo totius haeresis Pelagianae & omnium gratiae interpolatorum, Philosophia.
19. Alia nonnulla dogmata Pelagii in quibus elucet indoles eius. Transitus ad mores eius.
20. Immanis superbia proprius Pelagii character & omnium discipulorum eius.
21. Novitatis, admirationis, famae, gloriae aculeis ad virtutem stimulant. Eorum turpis adulatio.
22. Alia eorum vitia ex eodem fonte, affectatio sanctitatis, jactantia, hypocrisis, venatio divitiarum sub pallio paupertatis, pompa vestium & saecularis fastus.
23. Tument scientia saeculari & argutiis dialecticis. Simiae Aristotelis, rationem Scripturarum regulam figunt. Sillogismorum jactant acumina. Ab Ecclesiasticis judicibus provocant ad Peripateticorum scholam. Pruritus scribendi multa volumina, & aliorum velut indoctorum contemptus.
24. Ante simulate Sancti, tandem aperte flagitiosi, fallaces in obtrudendo fictos libros in negando suos, in corrumpendo alienes. Mendaciorum & restrictionum mentalium, Architecti peritissimi.
25. Ambiguis verbis dogmata exprimunt. Sub aliena persona disputant tanquam de quaestionibus praeter fidem. Romanae Ecclesiae reverentiam & in omnibus submissionem simulant.Liber Septimus.
Cap. 1. De praedestinatione parce scripsit Augustinus ante motas ab Adrumentinis Monachis & Massiliensi-
bus difficultates, & quare. Ortus Semi-Pelagianorum & ratio nominis.
2. Semi-Pelagiani in plures Sectas divisi, etiam statim in initio. Sententia Fausti de viribus naturae & gratia prorsus Pelagiana.
3. Non ex Fausto solo & Cassiano judicandum de statu erroris Semi-Pelagiani, sed ex scriptis Prosperi & Hilarii.
4. Sententiam Semi-Pelagianorum tenuit ante Massilienses Vitalis, & ipse Augustinus.
5. Tota causa erroris Semi-Pelagiani fuit illud propositum divinae vocationis & praedestinationis, quo salvandi a perituris discernuntur secundum Augustinum.
6. Idem uberius ostenditur ex epistola Hilarii.
7. Idem ostenditur ex scriptis Fausti.
8. Prima ratio abhorrendi propositum praedestinationis, quia est gentilium fatum. Illud duplex, Astrologorum & Stoicorum.
9. Causa triplex, antegressio propositi ante omnem hominis voluntatem, immutabilitiis & efficacia.
10. Secunda ratio abhorrendi illud propositum Dei, quia discretionem afferendo interimit liberum arbitrium tam ad bonum quam ad malum.
11. Tertia ratio horroris, quia disputationem affert & ignaviam. Causa desperationis triplex; ignaviae duplex. Pauca de modo quo sentiebant solam gratiam operari.
12. Quarta abhorrendi ratio, eaque quintuplex, quia praeceptum, exhortationem & correptionem interimit.
13. Quinta ratio quia extinguit orationem.
14. Sexta & septima ratio, quia introducuntur duae partes humani generis, duae naturae, duae massae cum Manichaeis.
15. Octava propositi divini aversandi ratio, quia Deus non haberet seriam voluntatem ut omnes credant & salvi fiant.
16. Nona ratio aversionis, quod in huiusmodi propositi assertione omnia rejectorum peccata ascribantur Deo.
17. Decima horroris ratio, quia sententia nova est & opinioni Patrum contraria.
18. Inferuntur tria corollaria, quibus natura illiuspropositi & gratiae, quam Massilienses horrent, aliqua ex parte declaratur.
Liber Octavus.
Cap. 1. Alius Pelagianorum, alius Massiliensium scopus. Et generatim in quibus articulis cum Catholicis convenirent.
2. Incipit declarari quibus modis difficultates dissipaverint. Ac primo unum propositum Dei in duo dividunt, quorum altero generali Deus vult omnes homines salvos fieri, altero non omnes. Illud conditionatum, hoc absolutum.
3. Beneficia quoque ex illo proposito generali statuunt generalia: & gratiam sufficientem omnibus hominibus communem.
4. Prima gratia generalis Massiliensium, est doctrina & Evangelii predicatio: & cur quibusdam substrahatur a Deo.
5. Secunda gratia generalis, reliquiae quaedam pri-mae integritatis, seu naturalis possibilitas boni.
6. Tertia gratia generalis Massiliensium, est actualis interna sufficiens ad credendum, non ad operandum. Late ex principiis Augustini & Massiliensium astruitur aliqua de natura eius.
7. Eadem internae inspirationis gratia afferitur ex Gennadio & Cassiano. Volunt esse tantum occasionem voluntati ad fidem et conversionem.
8. Eadem asseritur ex Divi Augustini errore quem ante Episcopatum cum Massiliensibus tenut.
9. Massilienses non fuisse ex professo hostes gratiae, neque causam ullam habuisse cur talem gratiam rejicerent: quod per eam omnes eorum difficultates facillime solverentur. Expenditur arrogans vox cuiusdam Recentioris.
10. Redditur causa quadruplex cur non saepius mentionem illius gratiae internae faciant Semi-Pelagiani posteriores.
11. Massilienses per illam naturalem possibilitatem principum salutis ad se revocant, & initium discretionis a se proficisci volunt.12. Tres actus comprehendit illud principium salutis, fidem, desiderium sanitatis & orationem.
13. Alii quadruplices actus ad quos hominem sufficere volunt, timor, dolor, diligentia, voluntas bene vivendi. De sententia Cassiani & quid ei semina virtutum inserta naturaliter.
14. Massilienses non totam fidem, sed eius solum initium & perseverantiam in hominis potestate constituunt: & quid sit fidei initium. Nonnulla de perseverantia.
15. Inferuntur quatuor corollaria, & declaratur quomodo non sine gratia Dei perseverantiam in fide & justitia ad se revocarent. De loco Apostoli, quod Deus vult omnes homines salvos fieri.
16. An Massilienses velint fidem, orationem & ceteros actus esse merita gratiae.
17. Massilienses multum diminuunt illud meritum gratiae, nec aliud volunt nisi bonum usum liberi arbitrii praecedere gratiam, occasione cuius Deus liberaliter & misericorditer gratiam daret.
18. An agnoverint meritum de condigno an de congruo.
19. Veram esse gratiam quam post fidem dari volunt ex Cassiano & praesertim ex Prospero, Hilario, & Augustino late demonstratur.
20. Non repugnat libertati talis gratia juxta Massilienses. Et quare Recentiores cardinem difficultatum non videntes, multum in multis hallucinantur.
21. Qualis Massiliensium electio & praedestinatio ad vitam aeternam.
22. Quomodo nolint definitum esse electorum numerum.
23. De Praedestinatianis & eorum haeresi. Non esse haeresin, sed calumniam, qua Massilienses S. Augustini doctrinam infamarunt.TOMUS SECUNDUS
In qua Genuina Sententia S. AUGUSTINI de humanae naturae stantis, lapsae, purae statu & viribus eruditur & explicatur.
Elenchus Librorum & Capitum
Liber Prooeminalis.
In quo limites humanae rationalis in rebus Theologicis indagantur; & authoritas sancti Augustini in tradendo mysterio praedestinationis & gratiae declaratur.
Cap. 1. Gratiae Christi veritas omnibus Christianis ut vita & salus cordi esse debet.
2. Ratio scriptionis huius labyrinthus quaestionum, quae de gratia agitantur.
3. Inventio veritatis de divina gratia & concordia dissidentium Scholatsticorum difficilis propter Philosophiam. Mala, inde pullulantia.
4. Discrimen inter Philosophiam ac Theologiam. Illi servit ratio, huic memoria: principium eius traditio non scripta, per accidens etiam scripta. Quid Christus & Apostolus, in tradenda Theologia spectarint.
5. Antiqui Patres eum imitati sunt. Discrimen inter disputationes eorum de mysteriis fidei, & Scholasticorum. Lapsus Origenis.
6. Quis limes in hac vita indagandi divina mysteria. Questionem quomodo quidque verum sit, fere semper obscuram Deus esse voluit: duplex quomodo articulorum revelatorum, essentiale & accidentale.
7. Duplex modus penetrandi mysteria Dei, humana ratione & charitate: ille periculosus est, proprius Philosophorum; iste tutus Christianorum.
8. Quaestiones & veritates pure Scholasticae nihil cum cognitione charitatis commune habent propter diversas causas. Praecipitia in quae prorumpunt.
9. Cancelli Theologiae Christianae in Scripturis, Conciliis & Patribus primorum saeculorum, per quos Deus Ecclesiam docuit, positi sunt.
10. Quid moverit auctorem ad indagandam veri-tatem de gratia & praedestinatione ex Conciliis & Augustino.
11. Deus non minus mirabilis in innumerabili varietate mundi incorporei, quam corporei, hoc est, justorum, quam rerum naturalium: quarum ultimae differentiarum & perfectionum fibrae, ideoque & Augustini, latent.
12. Augustinus quatuor capitales Christianismi veritates contra quatuor potentissimos errores fundavit; unitatem capitis Ecclesiae, unitatem corporis, unitatem Sacramenti incorporationis, unitatem gratiae; ostenditur de tribus primis.
13. Item de quarto. Primus Augustinus intelligentiam divinae gratiae & novi Testamenti fide crediti apperuit fidelibus & Ecclesiae.
14. Augustini doctrina de gratia Dei, Evangelica, Apostolica, Catholica, & irrefragabilis auctoratis; totius Ecclesiae nomine scripta, silentibus scriptoribus universis.
15. A Romanis Pontificibus Innocentio, Zozymo, Celestino, Leone, Hormisda, Felice secundo & Ioanne secundo magnificentissime approbata & consecrata.
16. Quanta libertas & procacia quorundam recentiorum, in censenda damnandaque Augustini doctrina, quam tantopere Romana Ecclesia admirata est.
17. Naturalis & gratuiti luminis abundantia Augustini omnes scriptores Graecos & Latinos superavit.
18. Miris elogiis Augustini facunda eruditio, sapienter a Scriptoribus sui temporibus & posteris celebrata est.
19. Vis gratiae magis vitae praxi in Augustino quam stylo ab eo expressa est conversione mirabilis, quae Magdalenae, Petro & praecipue Paulo similis fuit; institutione Religiosorum, qui in quinquaginta quatuor ordines diffusi sunt aliisque multis.
20. Similitudo Pauli & Augustini mira in indiciis divinae electionis, quae in vita utriusque etiam dissoluta micuerunt.
21. In Paulo & Augustino profundus gratiae Christianae sensus, intelligentia & praedicatio: quorum fons fuit amor Dei, primus gratiae effectus.22. Gratiam ac Theologiam posteri ad Augustino didicerunt, etiam sanctus Thomas.
23. Notitiae verae Theologicae limites in se fixit August.
24. Augustinus Pater Patrum, Doctor Doctorum: primus post Scriptores Canonicos; inter omnes vere solidus, subtilis irrefragabilis, Angelicus, Seraphicus, excellentissimus, & ineffabiliter mirabilis.
25. Quo animo auctor ad lectionem operum sancti Augustini accesserit: quid spectaverit; quid spectandum sit; & Augustino tribuendum.
26. Periculosum est novas semitas [seminas?] in materia de gratia invenire velle praetextu vel difficultatum ab Augustino relictarum, vel maioris lucis, quae recentioribus accesserit.
27. Paulus & Augustinus matrix & fons omnium conclusionum quae de gratia educi possunt.
28. Qualis esse debeat Lector sancti Augustini. Quantum ab Augustini doctrina recentior Theologia distet, tum rebus ipsis tum docendi modo.
29. Scopus auctoris mentem Augustini de naturae humanae statu de gratia, de praedestinatione sincere patefacere. Quid spectandum sit iis qui aliud forte senserint.
30. Utrum vetustas opiniorum Scholasticorum, vel multitudo sectatorum Ecclesiam ab earum examine vel censura deterrere debeat, si antiquiori doctrinae sancti Augustini adversentur.Liber Singularis.
De statu naturae innocentis seu de gratia primi hominis & Angelorum.
Cap. 1. De creatione Adami in gratia & sanctitate.
2. Quis satus inferioris partis respectu superioris.
3. Utrum fuerint in homine primo innati & intensi appetitus excellentiae & laudis & superbiae tentationes, ut quidam volunt.
4. Utrum Adam corpore esset moriturus, si non peccasset, Duplex mortalitas & immortalitas.5. De ceteris miseris mortalitatis asseclis, & de quiete omnium sensuum.
6. Adamus liberum habuit arbitrium, quid liberum sibi velit.
7. An Adam per vires liberi arbitrii in creatione datas potuerit iuste vivere.
8. Utrum per vires liberi arbitrii in iustitia creationis potuerit perseverare.
9. Adferuntur rationes, cur tantae fuerint vires liberi arbitrii in statu innocentiae.
10. An indiguerint Adam & Angeli adiutorio gratiae ad iuste vivendum & perseverandum in iustitia.
11. Utrum ad singulos actus bonos gratia necessaria fuerit: & quae radix tantae necessitatis.
12. Proponitur & differtur difficultas, de concilianda tanta liberi arbitrii potestate cum tanta gratiae necessitate. Quale fuerit illud Adae & Angelorum adiutorium, quantum ad iusticiam, an gratiae habitualis, concursus communis &c.
13. Idem ostenditur uberius ex Augustino.
14. Quale fuerit istud adiutorium quantum ad operandi modum.
15. Solvitur difficultas cap. 12. proposita & fusius declaratur adiutorium quo & sine quo non.
16. Perseverantia & merita in statu innocentiae humanae & Angelicae non fuerunt specialia Dei dona.
17. Solvitur locus Aug. ex libro de Correptione & gratia.
18. Solvitur alius Augustini locus ex libro duodecimo de Civitate Dei.
19. Solvitur locus Scripturae; & difficultas ex Bulla sanctissimorum Pontificum Pii quinti, & Gregorii decimi tertii mota: ubi ostenditur, non minus merita status innocentiae esse gratiam & dona Dei, quam merita lepsorum iuxta recentiores.
20. Declaratur adiutorium status innocentiae non fuisse praedeterminationem physicam: nec merita per eam Adamo & Angelis esse donata.De statu naturae lapsae. Liber Primus.
Qui est de peccato originali.
Cap. 1. Peccatum originale ex mente Augustini concupiscentia. Quid reatus eius, utrum culpae, an poenae sit? agnoviti in eo iniquitatem, mortem animae, immunditiam, aversionem, &c.
2. Solvitur locus difficilis Augustini ex libro sexto contra Iulianum.
3. Quo pacto reatus sit ex concupiscentia, late ex Augustino. Cur ea phrasi tam libenter utatur.
4. Ratio voluntarii in originali peccato ex voluntate primi hominis fluit.
5. Proponitur difficultas de principio traducente peccatum primi hominis in posterior eius.
6. Carnalis concupiscentia causa traductionis peccati originalis. Ostenditur hoc revera sensisse Augustinum contra quam recentiores putant. Primo ex prima radice traductionis magnitudine scilicet peccati totam naturam vitiantis.
7. Ostenditur secundo ex locis quae speciatim concupiscentiam velut propinquam causam propagationis exprimunt.
8. Declaratur tertio ex modo quo Augustinus tradit peccatum ex parentibus iustis propagari in prolem.
9. Demonstratur quarto ex causa cur Christi conceptio sine peccato fuerit.
10. Probatur quinto ex eo quod istam Augustini mentem agnoverunt, & acerrime oppugnarunt Pelagiani.
11. Astruitur sexto ex eo quod tredecim libri Augustini alioquin funditus evertantur.
12. Ecclesiae de Pelagianis victoria esset vana, imo fallax, & falsa nisi ista Augustini sententia fuerit vera.
13. Omnium antiquorum idem sensus usque ad aetatem Scholasticorum.
14. Tanquam veritatem Catholicam, & sententiam Ecclesiae docuit hoc Augustinus.
15. Opponitur tantae certitudini fluctuatio Augustini usque ad mortem, & ex ipso Augustino solvitur.16. Difficultas non debet terrere Theologos Catholicos a tuenda Augustini sententia. Declaratur traductionem peccati fieri iuxta mentem eius non ex pacto, sed ex natura rei.
17. Idem ostenditur uberius & a radicibus.
18. Aliquid positivum esse concupiscentiam videtur sentire Augustinus.
19. Explicatur modus primus, quo intelligi posset peccatum originis libidine propagari.
20. Declaratur secundus modus propagationis peccati originalis per libidinem.
21. Excitantur quatuor difficultates; quid qualitatem illam produxerit in Adamo; quid illo in semine; quid semen in carne prolis, quid caro in spiritu eius: & solvitur prima.
22. Secunda ac tertia difficultas solvitur.
23. Solvitur quarta difficultas supra proposita. Modus inquinationis animae ex carne peccati.De statu naturae lapsae. Liber II.
Qui est de poenis peccati Originalis.
Cap. 1. Poenae peccati originalis generatim pertexte.
2. De Ignorantia. Ignorant etiam quae necessitatis est, non voluntatis, hoc est, inivincibilis non caret peccato: ut dogma fidei ab antiquis traditum.
3. Idem ostendunt varii Augustini loca.
4. Difficultas de libertate & voluntario ad omne peccatum necessariis ex Augustino solvitur.
5. Ignoratia invincibilis iuris divini, naturalis facti. Quaenam peccatum non excuset.
6. Indagatur radix arcanae illius doctrinae.
7. De concupiscentia. Nomina concupiscentiae: qui motus eius & eorum obiecta.
8. Concupiscentiae divisio in concupiscentiam carnis, oculorum & superbiam vitae: ex quibus omnia flagitia fluunt, & facinora.
9. Nulli concupiscentiae licet consentire.10. Voluptatis causa misceri coniugi peccatum est, & quare. Doctrina Scholasticorum quorundam contraria ex Pelagianis manavit.
11. Proponuntur argumenta adversus doctrinam de coercendo consensu in concupiscentiam.
12. Affectus amoris non potest sine peccato haerere in creatura.
13. Ratio petitur ex natura cupiditatis, & peccati sive mortalis, sive venialis.
14. Ipsum amare creaturarum haerendo in creatura est peccare etiamsi nullis aliis pravis vestiatur circumstantiis. Declaratur inductione.
15. Utrum creaturae, & voluptates earum appeti, & amari possint moderate.
16. Secundus affectus animae est fruitio. Quid sit. Creatura rationalis nulla re creata frui potest secundum doctrinam Catholicam.
17. Iusti in peccatis venialibus fruuntur, non utuntur creatura.
18. Reliqui affectus animae circa creaturam cuiusmodi sint, & esse debeant.
19. Ratio a priori cur illicitus sit amor cuiusvis creaturae propter ipsam.
20. Ratione a posteriori seu ex effectibus idem declaratur. Septem effectibus amoris rerurn creatarum adferuntur.
21. Proximus qui creatura est quomodo diligendus.
22. Doctrina praecendentium capitum applicatur ad motus concupiscentiae.
23. Solvuntur argumenta capite 11. proposita.
24. Nullum peccatum nunc committitur nisi concupiscentiae consentiatur.
25. Indagatur & profertur huius doctrinae ratio tripartita.De statu naturae lapsae. Liber III.
Qui est de viribus liberi arbitrii post peccatum.
Cap. 1. Liberum arbitrium etiam post lapsum superest in humana natura.
2. Amissio indifferentiae ad bonum & malum fuit causa calumniarum quibus Pelagiani Catholicos Manicheismi, & eversae libertatis arguerunt.
3. Ostenditur primo, ex captivitate & servitute, quibus Aug. docet arbitrium esse obstrictum.
4. Idem declaratur ex dominatu concupiscentiae, & tyranide Diaboli in liberum arbitrium. Quanta illa sit.
5. Tertio ex amissione illius libertatis, quam Augustinus, Apostolus, & Christus tradunt.
6. Quarto ostenditur ex quatuor statibus populi Dei, ante legem, sub lege, sub gratia, & in pace, quos Augustinus tradit.
7. Quinto ex natura gratiae liberatricis, ipsaque definitione liberi.
8. Sexto ex conflictu Iuliani cum Augustino de hac ipsa difficultate. Declaratur doctrinam traditam esse Catholicae fidei.
9. Periit non solum libertas ad agendum bonum, sed etiam abstinendi a peccato.
10. Idem demonstratur ex aliis Augustini scriptis.
11. Loco libertatis abstinendi a peccato inducta est peccandi necessitas.
12. Idem sensus Augustini asseritur ex aliis eius scriptis, tam contra Manichaeos, quam contra Pelagianos exaratis.
13. Non discrepat haec Augustini doctrina a fide Catholica, juxta quam ipsemet profitetur, hominem habere liberum arbitrium ad malum & bonum.
14. Proponitur ac declaratur, quomodo illa de amissa boni faciendi & a peccato abstinendi libertate, peccandique necessitate intelligi debeant.
15. Ostenditur, non posse unum opus bonum legis fieri ante gratiam ex tribus capitibus, ex vi legis, conflictus cum concupiscentia, & victoria contra tentationem.
16. Ostenditur idem quarto ex motivo quo bonum opus fieri debet, non timore poenae, sed amare justitiae.
17. Quinto ex dilectione Dei velut ultimi finis, qui in omni opere moraliter bono dominari debet.
18. Sexto ex eo, quod omnis amor creaturae & mundi,& cupiditatis vitiosus sit; qui in omnibus operibus infidelium principatum tenet.
19. Non datur medium inter charitatem & culpabilem cupiditatem.
20. Detegitur radix trium primarum probationum: & cur nullum peccatum sine peccato vincatur ante fidem.
21. Nulla tentatio aut cupiditas sine peccato oppugnatur seu vincitur, nisi amore Dei.
22. Explicatur doctrina sancti Augustini, qua dicimur nihil a nobis habere, nisi peccatum.
23. Vindicatur a corruptelis doctrina Canonis Concilii Arausicani, qua dicitur: Nemo habet de suo, nisi mendacium & peccatum.De statu naturae lapsae. Liber IV.
Prosequitur argumentum de viribus liberi arbitrii post peccatum.
Cap. 1. Septimo Augustinus ex professo docuit, omne quod non est ex fide esse peccatum.
2. Primum effugium occluditur, quod dicunt Augustinum loqui de peccato late & improprie sumpto.
3. Secundum effugium clauditur, ostendo solam absentiam fidei sufficere, ut omnia opera infidelium vera peccata sint.
4. Augustini rationes ostenduntur juxta eius principia esse validae.
5. Sancti Augustini loca explicantur, quibus asserere videtur opera moraliter bona in infidelibus.
6. Alia nonulla loca Augustini explicantur.
7. Eandem doctrinam sic intellectam tradiderunt discipuli sancti Augustini Prosper & Fulgentius & ipsi Pelagiani in Augustino agnoverunt.
8. Utrum virtutes philosophorum verae virtutes, an vitia sint, & quare?
9. Idem omnino docuerunt sanctus Prosper, Hieronymus, Ambrosius.
10. Ratio praecedentis doctrinae ex natura virtutis & eius fine petitur.11. Epicuraeorum & Stoicorum virtutes improbantur ex defectu finis; late de virtutibus Romanorum.
12. Uberius declaratur superbiae radix, quae in virtutibus Philosophicis ac Romanis latuit.
13. Declaratur amplius, officium virtutis ut bonum sit non posse esse finem virtutis, nonnullae objectiunculae solvuntur.
14. Finis boni & omnis officii boni, & virtutis, est solus Deus juxta sanctum Augustinum.
15. Ex principiis supra traditis inferuntur septem magni momenti corollaria, quibus doctrina sancti Augustini de virtutibus, & operibus bonis, & gratia, & meritis magnopere illustratur.
16. Semina virtutum utrum insint naturaliter?
17. Nugae, delirium, insania, error, impietas contraria Christianorum sensui, scripturis, & fidei, quod infidelium sit ulla vera virtus, vel opera sine peccato juxta Augustinum, & Concilium Arausicanum.
18. Declaratur ex ante dictis a capite decimo quinto huc usque quo sensu doctrina sancti Augustini de amissa boni faciendi & mali cavendi libertate, inductaque peccandi necessitate intelligi debeat.
19. Solvitur argumentum primum ex Augustino, & ostenditur, quomodo juxta mentem etiam Scholasticorum libertas arbitrii in peccando cum peccandi necessitate consistat.
20. Declaratur quomodo nunc sit liberum a peccato abstinere juxta mentem Scholasticorum, etsi hoc negare videatur Augustinus.
21. Eadem Augustini loca exponuntur aliter juxta genuinam eius sententiam.
22. Solvitur objectio de potestate vitandi peccata: Fuse [!??] quae peccata & qua libertate vitari possunt, quae non: quaenam ex imbecilitate vitandi peccata esse desinant, quae non.
23. Quomodo secundum Augustinum omnia omnino peccata etiam poenalia vitari possint sine praejudicio praecedentis doctrinae de necessitate peccandi, & sublata libertate benefaciendi.24. Ratio praecepti, cohortationis, objurgationis, vituperationis &c. non obstat peccandi necessitati juxta Scholasticorum sensum, minus juxta doctrinam Augustini.
25. Non repugnat Augustini doctrina propositioni damnatae per duos Pontifices: "Homo peccat etiam damnabiliter in eo quod necessario facit".
26. De aliis propositionibus in Bulla Pii Quinti damnatis, quae supra traditam doctrinam sancti Augustini complecti videntur.
27. Proferuntur aliae ex illa Bulla propositiones de operibus infidelium, de potestate arbitrii non nisi ad peccandum, de amore duplici creaturae rationalis & difficultas ex illis nata solvitur.Cornelii Iansenii Episcopi Iprensis.
Dc statu purae naturae Liber Primus.Praefatio.
Cap. 1. Quid sit status purae naturae juxta recentiores. Differentia sententiae eorum ab opinione Pelagianorum.
2. Pondus naturale creaturae rationalis is beatitudinem suam poscit ut beari possit. Quatuor status seu modi beandi adferuntur ex Augustino qui omnes repugnant purae naturae.
3. Primum argumentum contra statum purae naturae ex ordine creaturae rationalis ad Deum ut principium & finem sine cuius amore condi non potest.
4. Ostenditur amorem illum sine quo creatura rationalis condi nequit per veram gratiam inspirari debere: idque primo, ex amore veritatis.
5. Secundo, ex amore justitiae.
6. Amor justitiae ab Augustino praedicatus non est amor virtutis cuiuscunque moralis propter se ut quidam recentior absurde arbitratur.
7. Quid sit ista justitia quae diligitur & in corde scribitur: cuius amor tantopere ab Augustino laudatur, & sine quo creatura rationalis recta esse & condi nequit.
8. Iustitia illa Deus est; sicut veritas & bonitas, & lex aeterna.9. Ostenditur consonantia doctrinae Augustini in hac materia de justitiae & boni operis dilectione & gratiae necessitate ad hoc praestandum.
10. Refellitur responsio qua putari posset justitiam &c. diligi posse delectione naturali: & concluditur secundum argum.
11. Tertio ex amore quo Deus amatur gratis.
12. Quarto ex sententia Pelagianorum, amorem aliquem Dei esse homini naturalem asserentium.
13. Quinto ex amore Dei quem Philosophi Gentiles praedicant.
14. Sexto ex divisione amoris creaturae rationalis in charitatem & cupiditatem.
15. Prima difficultas explicatur. Utrum sit amor iste naturalis & quo sensu.
16. Ostenditur septem indiciis doctriiiam istam. S. Augustini principiis esse consonam; longeque ab eis recedere qui Deum naturalibus viribus diligi posse arbitrantur.
17. Secunda difficultas, an amor ille gratiae sit debitus creaturae rationali innocenti, & quomodo. Aliqua de debito gratiae sufficientis juxta Recentiores.
18. Gratiam dilectionis Dei non posse sine culpa subtrahi creaturae rationali innocenti, & aliquo modo debitam esse quinque argumentis aliis ex Augustino probatur.
19. Causa deducuntur latius, cur creatura rationalis condi non posset sine bona voluntate & sapientia, vel certe sine diligendi Dei & sapienter vivendi potestate.
20. Quomodo bona voluntas in qua condi debet creatura rationalis, esse gratia.De statu purae naturae, Liber II.
Cap. 1. Secundum argumentum contra statum purae naturae petitur ex fruitione quaecunque beatifica summi boni, quae omnes creatas vires superat. Ostenditur primo ex dilectione Dei quam includit.
2. Idem probatur ex beatitudine quam Philosophi naturae lumine in Dei contemplatione posuerunt.3. Tertium argumentum quia regnum caelorum quod supernaturalis ordinis est non potest a pura natura separari sine in justitia.
4. Causa istius justitiae declaratur ex Augustino.
5. Quartum argumentum ex tribus necessariis ad beatitudinem naturalem, non falli, non offendi, non mori; quae pura natura non potest assequi. De gravissimis erroribus purae naturae.
6. De offensionibus ac perturbationibus purae naturae quae naturalem beatitudinem interimunt.
7. De moriendi necessitate in pura natura, quae capitaliter beatitudini naturali est contraria. 8. Ostenditur insania Philosophorum naturalem bea-titudinem sibi machinanti
um in ea quam putabant esse puram naturam. Superbia singularis tantum naturae etiam purae viribus tribuere.
9. Pura natura, non potest mereri ut resoluto & re-sumpto corpore beatitudo naturalis ei ut merces detur.
10. Quintum & sextum argumentum adversus statum purae naturae, ex ratione liberi arbitrii quo careret ad bonum, & necessitatis peccandi in singulis operibus.
11. Transitus ad argumentum contra statum purae naturae ex parte concupiscentiae: Declaratur Iulianum id sensisse de concupiscentia quod Philosophi gentiles & Scholastici de illa docent in statu purae naturae.
12, Iulianus sentit concupiscentiam esse naturaliter bonam & a Deo creante datam: quo sensu.
13. Iuliani sententia utrimque falsa. Hic primum argumentum contra statum purae naturae texitur ex parte concupiscentiae quae nec bona est, nec a Deo inseri potest.
14. Secundum argumentum ex parte motuum Conconcupiscentiae qui non sunt aliud nisi peccandi desideria. Solvitur objectio de bonitate eorum in brutis.
15. Tertium argumentum, licitum est omnibus concupistentiae motibus consentire si Deus naturam rationalem cum eis creet.
16. Argumentum quartum ex concupiscentia contra matrimonium in pura natura.
17. Quintum argumentum ex parte pudoris qui libi-dinis indivulsus comes est. Unde nascatur: quanti mali testis.
18. Inferuntur aliqua corollaria ex praedictis de con-cupiscentia certitudo illius doctrinae.
19. Idem pudor in omnibus libidinibus etiam animi, tametsi remissior locum habet.
20. Afferuntur duae rationes a priori cur concupiscentia cum pura natura dari nequeat. Sextum & septimum argumentum ex part cuncupiscentiae. Objectio solvitur, quod rebellio carnis videatur esse naturalis.
21. Conflictus Iuliani & Augustini de traductione peccati originalis, invicte probat concupiscentiam non posse esse purae naturae naturalem. Octavuni argumen-tum ex concupiscentia.
22. Ignoratia illa profunda rerum agendarum non potest esse in pura natura.De statu purae naturae, Liber III.
Transitus ad miserias corporis.
Cap. 1. Quid de illis, & quibusvis etiam aeternae damnationis malis innocentiae irrogandis sentiant quidam.
2. Peccatum non potest non puniri a Deo.
3. Declaratur quaenam sint i]lae poenae quae tarn arcte cum peccato cohaerent.
4. Peccator in peccato manens non potest beatus fieri
5. Horrenda sententia quorundam, qui putant omnes beatos pro sola Dei voluntate citra injustitam dam-nari posse ad aeternas poenas, Augustino est contraria tam ratione poenae damni quam sensus.
6. Sententia Pelagianorum & Manicheorum de miseriis purae naturae. Ostenditur ex vi legis aeternae in-justum fore Deum si eas innocenti creaturae imponeret.
7. Idem probatur ex vi divinae providentiae cujus omnipotentia, vel scientia, vel justitia necessario laeditur.
8. Iustitia Dei funditus evertitur juxta Augustinum per statum purae naturae.
9. Non procedunt Augustini argumenta ac testimonia ex hypothesi status gratiae & supernaturalis.10. Non loquitur Augustinus de poenis formaliter ut sunt correlativum culpae, sed materialiter de quibusvis malis prout affligunt creaturam rationalem.
11. Nullum qualecunquae malum inferri a Deo potest creaturae rationali sine culpa. Luculenta Augustini testimonia.
12. Deus miserias purae naturae non permissive tantum inferret creaturae rationali sed positive. Et utrovis modo injustus.
13. Deo per statum purae naturae asscribitur crudelitas improbata in Manichaeis & Pelagianis.
14. Catholici, Pagani, Haeretici tam Pelagiani quam Manichaei Marcionitae, Materarii &c. viderunt non posse sine injustitia tribui Deo miserias creaturae innocentis. Hinc in diversos errores itum, ne Deum lauderent.
15. Eodem argumento palpabilium malorum, si purae naturae sint, cogimur ad diversas impietates, ad, blasphemiam in Deum, ad Manchaeismum; Cur, & quomodo. Epilogus omnium argumentorum.
16. Solvitur difficultas ex Augustini Commentario in Psalmum septuagesimum.
17. Proponitur gravis difficultas ex libro tertio de libero arbitrio, quo ignorantia & difficultas ponuntur esse primordia naturalia: & ostenditur hypothesin illam longe differre a statu purae naturae.
18. Hypothesis ista non convincit pudorem, ignorantiam & concupiscentiam esse posse primordia hominis naturalis.
19. Non convincit etiam afflictiones & miserias sine peccato homnibus imponi posse in statu purae naturae neque maioribus, neque parvulis.
20. Ostenditur quomodo Deus non esset culpandus si ignorantia & difficultas essent primordia naturalia, & solvitur difficultas proposita capite decimo septimo.
21. Diruitur fundamentum Scholasticorum ex absoluto Dei dominio super creaturam petitum.
22. Solvitur difficultas ex Bulla duorum Pontificum.TOMUS III.
in quo
genuina sententia profundissimi Doctoris gratiae medicinalis CHRISTI Salvatoris, & de praedestinatione hominum & Anqelorum proponitur, ac dilucide ostenditur.
Elenchus Librorum & Capitum.
De Gratia Christi Salvatoris, Liber Primus.
Praefatio.
Cap 1. Partitio dicendorum & ordo sequentium disputationum.
2. Notio liberationis arbitrii. Causa eius efficiens non est naturalis possibilitas liberae voluntatis, sed gratia.
3. Nomina diversa gratiae ex hoc effectu tracta.
4. Arbitrium per gratiam liberari debet, ut operetur actus, non solum supernaturales, sed etiam moraliter bonos.
5. Utrum aliquid possit arbitrium suis naturalibus viribus, ad hoc, ut gratiam illam adipiscatur. Facienti quod in se est per naturae vires, non datur ex aliqua stabili, lege, gratia.
6. Transitus a natura ad gratiam generaliter dictam. Divisio eius generalis: multiplex genus legis ac doctrinae. Explicatur status causae.
7. Gratia divinae legis ac doctrinae arbitrium liberare non potest, ut velit & operetur justitiam. Causa rei istius datur: & profertur primus effectus legis, dare cogniticnem peccati.
8. Secundus effectus legis, reddere praecepti observationem difficiliorem sine gratia, propter incrementum concupiscentiae.
9. Tertius effectus legis, graviorem ruinam afferre, arctiusque concludere hominem sub peccato.
10. Explicatur modus quo lex facit abundare peccatum, & iram operatur.
11. Aperitur mysterium divini concilii, quo legem tulit, quae non nisi per praevaricationem & iram oneratur.12. Lex pedagogus ad gratiam per terrorem: est & gratia testimonium, & quomodo.
13. Quo pacto lex ad hominis justificationem & legis impletionem a Deo ordinata est.
14. Lex virtus peccati, & iram operatur, & in singulis hominibus etiam Christianis, & in toto populo Dei, qui instar unius hominis eruditur in quatuor statibus, ante legem, sub lege, sub gratia, in pace.
15. Quae fuerit radix talis oeconomiae populi Dei, quantum ad legem & gratiam.
16. Eadem vis cuiuscumque doctrinae, revelationis, scientiae, sapientiae, quae legis, ad liberandam voluntatem. Opus inde proficiscens est opus naturae, non gratiae.
17. Aperitur hallucinatio cuiusdam recentioris, qui cogitationes congruas etiam naturales, illam veram gratiam Christi ad operandum statuit. Quid ab errore Pelagiano discrepet.
18. Vera & fundamentalis ratio, cur nulla doctrina, vel revelatio, vel cogitatio congrua liberari possit arbitrium: ex termino a quo, & ad quem liberationis petita.De Gratia Christi Salvatoris, Liber II.
Qui est de vera voluntatis gratia, quantum ad operandi modum.
Cap. 1. Gratia voluntatis alia sanae, alia aegrotae. Cardo disputationis inter Ecclesiam & Pelagianos. De gratia medicinali contra vulnera naturae inflicta.
2. Idem ostenditur ex aliis variis capitibus. Nominae gratiae inde derivata.
3. Discrimen gratiae sanitatis, & medicinalis a Recentiorum notitia valde abstrusum, & quare. Iaciuntur fundamenta discriminis. Libertas arbitrii ante peccatum, & captivitas post pecc.
4. Affertur ex Augustino ac declaratur discrimen adjutorii sanae voluntatis & aegrotae, hoc est, adjutorii sanitatis & medicinalis, seu adjutorii sine quo non, & quo.
5. Inferuntur duo corollaria quibus accuratius declaratur discrimen duplicis istius adjutorii. Rejiciuntur lex,scientia, revelatio, remissio peccatorum, gratia sufficiens, habitualis, congrua, efficax Recentiorum extra limites adjutorii medicinalis Chr.
6. Idem discrimen probatur secundo ex effectibus qui ex illo duplici adjutorio in Adamo ante & post lapsum; in Angelorum & hominum salvatione consecuti sunt. Proferuntur tres effectus istius diversitatis.
7. Profertur quartus effectus illius diversitatis.
8. Profertur quintus effectus eius.
9. Idem discrimen eademque natura gratiae Christi probatur tertio ex differentia adjutorii possibilitatis, quod Pelagiani condiderunt, & voluntatis atque actionis, quod horruerunt.
10. Responsio quaedam Neotericorum refellitur.
1 l. Probatur quarto ex horrore, quo Pelagiani adjutorium voluntatis & actionis a versati sunt.
12. Quinto ex errore Massiliensium, qui licet adjutorium possibilitatis. & sine quo non, defenderent, tantam gratiae Christi destructores damnati sunt.
13. Ex praecendentibus infertur genuina declaratio multarum phrasium, ac doctrinalium decisionum Augustini, Prosperi, Fulgentii, Conciliorum Ecclesiae, & Pontificum.
14. Adjutorium gratiae Christi esse revera tale quale hactenus declaratum est, ostenditur diversis aliis modis; & sexto quidem ex eo quod faciat ac donet velle & operari, & omnia merita.
15. Ostenditur tribus argumentis non esse satis quod gratia habitualis aut quaelibet actualis influat in meritum, ad hoc ut istud meritum sit donum Dei, & non meritum liberi arbitrii & humanum ab Augustino damnatum: sed quod debeat esse gratia actualis dans operationem & meritum.
16. Idem ostenditur quarto ex natura gratiae ad singulos actus necessariae, quae ex diversis capitibus ostenditur non esse habitualis, sed actualis inspirans etiam justis habitualiter velle & operari.
17. Idem ostenditur invicte juxta doctrinam sancti Augustini ex precibus Ecclesiae quae actualem motionem datricem voluntatis & operationis implorant.18. Eandem doctrinam Romani Pontifices tradunt, & Ecclesia tota profitetur.
19. Eadem actualis gratiae seu motionis necessitas ad singulos actus, ostenditur ex diversis aliis locis Augustini.
20. Idem ostenditur ex illis Augustini & Hieronymi locis, ubi ex professo de gratia ad singulos actus necessaria disputatur cum Pelagio: & ex ipsa professione.
21. Concluditur argumentum capitis decimi quinti inchoatum, atque ostenditur non esse gratiam habitualem, vel aliam quamcumque in operandi modo el similem, illam Christi gratiam quae inspirat ac donat velle, agere, opus, meritum &c.
22. Ostenditur eadem natura gratiae medicinalis Christi septimo ex orationibus Ecclesiae, quibus ipsa vo1untatis determinatio a Deo poscitur.
23. Ostenditur octavo ex eo quod post lapsum nihil omnino boni in homine, vel ab homine esse potest, nisi donetur a Deo, etiam ipsa suae voluntatis bonae determinatio: nec in ullo laudari nisi in solo Deo.
24. Nono natura gratiae medicinalis generaliter demonstratur ex orto proprietatibus ac notis, quibus ab Augustino passim describi solet.
25. Decimo eius efficacissima natura declaratur, ex eo quod nulla prorsus effectu caret, sed eum in omnibus quibus datur, infallibiliter operatur.
26. Declaratur ratio diversitatis phrasium, quibus utitur Augustinus, opus bonum olim voluntati tribuendo, nunc gratiae.
27. Duobus scrupulis occurritur, quomodo nulla Christi gratia effectu careat: itemque cur Augustinus loquatur de sola gratia efficaci, non sufficiente.
28. Transitus ad argumentorum solutionem. Solvitur primum, quo discrimen gratiae stantis & lapsae naturae directe tollitur, quantum ad operandi modum.
29. Solvitur secundum quo similiter tollitur istud discrimen, substituendo pro adjutorio medicinali gratiam habitualem, excitationes, protectiones, concursum generalem ordinis supernaturalis.
30. Solvuntur duo loca Augustini ex libro de Spiritu& littera, in quorum utroque recentiores objectionem errantium coeperunt pro solutione Augustini.
31. Solvitur alius locus ex libro primo quaestione secunda ad Simplicianum, ubi similiter hallucinati sunt.
32. Solvitur difficultas de vocatione congrua, ex eadem quaestione secunda ad Simplicianum.
33. Alia difficultas tollitur ex duobus aequaliter tentatis, ex libro duodecimo de Civitate Dei.
34. Explicantur alia quaedam quae ex Augustino proferuntur, quod velle & nolle, consentire ac dissentire sint propriae voluntatis; quod sint nostra: quod habere dona Dei sit accipientis & habentis &c.
De Gratia Christi Salvatoris, Liber III.
Qui est de gratia sufficienti.
Cap. 1. Tangitur natura adjutorii sufficentis, & ostenditur nullam dari post lapsum quin simul efficax sit. Hoc enim repugnat multis principiis Augustini & Ecclesiae.
2. Adjutorium pure sufficiens ad gratiam naturae pertinet: Lapsorum reparationi inutile & perniciosum. In quo sita sit laesio liberi arbitrii.
3. Quam monstrosa sit gratia sufficiens prout a recentioribus explicatur, & quare excogitata. Gratiae congruae Auctores non nisi sufficientem habent, sublatoque peccato originali, naturam liberi arbitrii integram & illaesam inducunt.
4. Ex natura gratiae Christi ostenditur, non nullis dari sufficientem gratiam juxta sensum recentiorum, qui conantur directe contrarium eius persuadere, quod Augustinus de lege & gratia sufficiente.
5. Iudeis lex data est, & Christianis plurimis praecepta dantur sine ulla gratia sufficiente aut adjuvante. Probatur hoc multis modis, & ostenditur illam gratiam repugnasse scopo legis.
6. Quis fuerit status veteris Testamenti & hominum sub eo viventium fuse declaratur.
7. Non affuisse hominibus sub lege viventibus gra-tiam sufficientem servandi legem vel ullum praeceptum eius.
8. Status veteris Testamenti figurativus & propheticus non afferebat Iudeis gratiam sufficientem, sed potius impedientem. Quanta fueri in Iudeis servitus & ignorantia gratiae, & Auctoris eius.
9. Status veteris Testamenti, ut talis, non erat justitiae & salutis, sed potius peccati & mortis. Paucissimi justi sub illo Testamento & gratia sufficiente muniti. Gratia illa sub natura & lege continetur.
10. Excaecati & obdurati carent gratia sufficienti, qua videant & moveantur ad bonum.
11. Infideles carent gratia sufficienti ad salutem tam proxima quam remota, & omnibus principiis eius.
12. Infideles non habent gratiam sufficientem ordinis naturalis. Gratia sufficiens infidelium a Semi-pelagianis excogitata.
13. Proponuntur duo argumenta pro asserenda gratia sufficiente. Disseritur fuse de possibilitate & inpossibilitate praeceptorum Dei. Esse quandam voluntatis infirmitatem, qua non potest certas tentationes superare, nec adest gratia qua superentur, nec Spiritus orationis, quo vires impetreritur.
14. Idem nodus, quomodo talibus praeceptum sit possibile etiam a Scholasticis solvendus est. Augustinus & Apostolus eo constricti, nunquam aliter solverunt nisi quia gratia est quae negatur peccatori & justitia quae punitur.
15. Multis modis praecepta dicuntur possibilia etiam sine gratia sufficiente. Quaenam impossibilitas excuset peccantem & quae non: ex quibus solvuntur duo argumenta cap. 13. proposita.
16. Locus Augustini exponitur, ubi dicere videtur, quod Pharaoni non imputabatur quod obduratus obtemperare non poterat.
17. Non frustra dantur praecepta, consilia, exhortationes, correptiones iis qui gratia sufficiente destituti sunt. Absurdum quod homini post lapsum Deus illam gratiam debeat, & quare.
18. Solvuntur quaedam Scripturae loca, quae proasserenda gratia sufficienti proferuntur, ut, Quid debui ultra facere vineae meae etc. Et, Si non venissem, & locutus eis fuissem, peccatum non haberent.
19. Quomodo Deus neminem deserit nisi deseratur.
20. Exponitur locus Apostoli: Deus omnes homines vult salvos fieri & ad agnitionem veritatis venire.
21. Quomodo Christus sit redemptor omnium, pro omnibus crucifixus & mortuus.De Gratia Christi Salvatoris, Liber IV.
Qui est de Gratia Christi quantum ad essentiam & divisiones eius.
Cap. 1. Quid sit medicinale Christi adjutorium secundum substantiam. Esse caelestem suavitatem seu delectationem juxta mentem sancti Augustini, ostenditur primo ex Scripturis, quibus ipse utitur, & aliis diversis eius testimoniis.
2. Idem ostenditur. Secundo inductione, seu enumeratione cujusvis generis bonarum operationum voluntatis, ad quas eam praerequirit Augustinus.
3. Idem probatur. Tertio ex contrario, hoc est, ex peccatis quae ex simili delectatione terrena, tanquam ex causa proficisci tradit.
4. Idem demonstratur. Quarto ex lucta duarum delectationum terrenae ac caelestis, quarum Postrema nisi vicerit; peccatur.
5. Eadem lucta & victoria caelestis delectationis uberius declaratur, ex libris quos ex professo contra hostes gratiae Christi scripsit.
6. Nomen VICTRICIS DELECTATIONIS inde tra-tum, atque impositum Gratiae medicinali Christi.
7. Delectationis necessitas oritur ex ifirmitate voluntatis, qua fit ut nihil boni amplecti possit, nisi delectet.
8. Quinto ostenditur, delectationem esse veram gratiam Christi, ex adjutorio perseverantiae in hac vita, & impeccabilitatis in coelo. Epilogus probationum praecedentium.9. Necessitas delectationis caelestis ad bene volendum & operandum, non ex natura voluntatis, sed ex eius poena proficiscitur.
10. Inferuntur Corollaria, quibus multa principia sancti Augustini de libero arbitrio, & potestate bene operandi & similibus declarantur.
11. Delectatio ista caelestis, secundum Augustini mentem, est actus vitalis & indeliberatus animae: & quidem amoris ac desiderii, praecedentis consensum, ac delectationem illam quae & quies animi & gaudium dicitur.
12. De Gratiae Divisionibus. Tres divisiones gratiae afferuntur. Quid sit gratia praeveniens.
13. Quid sit gratia consequens, seu subsequens.
14. Declaratur uberius natura gratiae praevenientis & consequentis ex Prospero, Fulgentio, & ex Conciliis Arausicano ac Tridentino.
15. Quid sit gratia operans & cooperans, juxta Augustinum & Fulgentium.
16. Quid sit gratia excitans & adjuvans.
17. Sensus multorum Scholasticorum in explicandis gratiarum divisionibus a sensu Patrum quam diversus sit.
18. Gratia praeveniens, subsequens; operans, cooperans; excitans, adjuvans; generalius quandoque usurpantur a Patribus, sensu tamen etiam a Neotericis diverso.
19. Gratia praeparans voluntatem quid sit, & quomodo secus ab Augustino quam a Scholasticis quibusdam intelligatur.De Gratia Christi Salvatoris, Liber V.
Qui est de effectibus gratiae Christi.
Cap. 1. Transitur ad effectus gratiae mecinalis Christi. Gratia Christi tantummodo ad diligendum in cujusvis praecepti impletione Deum, necessaria est.
2. Quo modo sit intelligendum, quod sola gratia qua diffunditur charitas in cordibus nostris, sit gratia qua Deus operatur in nobis velle & operari, & praeceptorum omnium impletionem. Et quae doctrinae istius radix sit.3. Virtus non est aliud nisi amor Dei. Ostenditur ex diversis principiis.
4. Virtutes cardinales Amor Dei quadruplex.
5. Etiam ceterae virtutes quidam affectus sunt dilectionis Dei. Ostenditur hoc de virtute Religionis.
6. Idem declaratur in virtutibus Theologicis. Et primo in fide ex diversis Augustini principiis & locis.
7. Dilectio ista ex gua nascitur fides, charitas imperfecta est, & quo sensu.
8. Idem de spe ostenditur.
9. Spes Christiana non oritur ex amore concupiscentiae, sed genuinae charitatis.
10. Charitati gratis diligenti Deum non repugnat respectus mercedis aut retributionis.
11. Quid sit opus fieri SICUT OPORTET, juxta sancti Augustini, Concilii Arausicani ac Tridentini phrasim.
12. Ostenditur, Scholasticos Doctores multum hallucinati de operibus quae fiunt, vel non fiunt SICUT OPORTET.
13. Timor gehennae secundum se consideratus licitus, bonus, rectus est.
14. Timor poenae initium sapientae externum, qui ab ipsa sapientia, id est, charitate excluditur.
15. Timor poenae ex gratia quadam generali, non ex illa proprie & stricte dicta gratia Christi nascitur.
16. Occurritur objectioni; & ostenditur eandem esse rationem de quolibet timore poenarum etiam gehennae. Nascitur ex amore creaturae & sui.
17. Amplius declaratur, timorem poenae non esse ex Christi gratia, quia facit justitiam inde natam, ex lege, & justitiam nostram, non ex Deo.
18. Uberius ostenditur ex Augustino, Timorem poenae, & opus ex isto timore factum, non esse ex Gratia Christi, sed naturae viribus supposita fide.
19. Ex puro timore poenae non potest ita fugi peccatum, ut nullum aliunde peccatum incuratur.
20. Ne quidem ex timore gehennae.
21. Radix prima istius doctrinae, quia qui nudo timore poenae peccatum fugit, invitus & animo repug-nanti fugit, ideoque non fugit peccatum, sed aliud quippiam.
22. Secunda radix, quia tomor poenae non potest mutare voluntatem malam, sed solus amor justitiae.
23. Radix tertia, quia timor poenae ab amore justitiae disjunctus, nascitur ex amore sui ipsius, quatenus in creatura ultimo requiescit.
24. Iustitia ex timore poenae, est justitia ex lege & nostra, quam Apostolus arbitratus est detrimentum ac stercora.
25. Repugnat magnopere Augustino doctrina, qua docetur dolorem peccati propter gehennae metum, seu attritionem quorundam Scholasticorum, excludere posse omnem peccandi voluntatem, & continere propositum bonae vitae, seu servandi totam legem Dei, itemque esse dispositionem sufficientem ad justificationem cum Sacramento obtinendam.
26. Conc. Trid. isti doctrinae multis locis adversatur.
27. Multi fructus timoris poenae recensentur, ex quibus veritas doctrinae a Concilio Tridentino de timore poenae traditae patescit & confirmatur.De Gratia Christi Salvatoris, Liber VI.
Qui est primus de libero arbitrio.
Praefatio.
Cap. 1. De nomine liberi arbitrii & voluntatis.
2. Liberum opponitur servo, captivo, dominationi alterius subjecto. Est esse inalligatum, inimpeditum, etc.
3. Liberum aliquid positivum sonat. Esse Dominum, esse sui juris, esse in potestate nostra, esse gratia sui.
4. Quid sit esse in nostra potestate, seu actum habere in potestate, juxta Augustinum.
5. Omnis voluntas quomodo sit in potestate, & libera.
6. Duplex necessitas Augustino, coactionis, & simplex seu voluntaria. Illa, non haec repugnat libertati.
7. Idem ostenditur ex libertate Dei.
8. Item ex libertate beatorum hominum & Angelorum.
9. Ex libertate Christi Domini.10. Idem ostenditur ex voluntate fruente summo bono clare viso, juxta principia Augustini.
11. Idem probatur juxta principia propria Scholasticorum.
12. Eandem distinctionem indicarunt ante Augustinum ac ipso vivente multi, Dionysius Areopagita, Clemens, Irenaeus, Tertullianus, Origenes, Hilarus, Epiphanius, Macarius, Basilius, Seleuciensis Eusebius, Chrysostomus, Cyrillus.
13. Post Augustinum idem docuerunt omnes usque ad Scholastios, & primo sanctus Prosper & Fulgentius.
14. Venerabilis Beda.
15. Sanctus Ioannes Damascenus.
16. Sanctus Anselmus.
17. Sanctus Bernardus.
18. Hugo de sancto Victore.
19. Richardus de sancto Victore.
20. Magister Sententiarum.
21. Alexander de Hales.
22. Guilielmus Parisiensis.
23. Guilielmus Altissiodorensis.
24. Sanctus Thomas.
25. Ioannes Scotus.
26. Sanctus Bonaventura.
27. Henricus a Gandavo.
28. Richardus de Media Villa.
29. Thomas de Argentina.
30. Dionysius Carthusianus.
31. Marsilius de Inghen.
32. Nicolaus de Orbellis & Stephanus Brulefer.
33. Gabriel.
34. Solvuntur generaliter Scripturae, Patres, & Concilia quae requirunt indifferentiam ad utrumlibet.
35. Actus voluntatis deliberatae necessarius, est in potestate & domino voluntatis.
36. Explicantur propositiones ex Bulla Pii Quinti: Quod voluntarie fit, etiamsi necessitate fiat, libere tamen fit. Et, sola violentia repugnat libertati hominis naturali.
37. Quomodo potentiae rationales se habeant ad opposita, & actus liber possit esse necessarius.38. Profertur epilogice consensus antiquorum Scholasticorum & Scriptorum usque ad Augustinum.
De Gratia Christi Salvatoris, Liber VII.
Qui est secundus de libero arbitrio.
Cap. 1. Brevis recapitulatio praecedentium & propositio sequentum.
2. Est aliquid, praeter nudam facultatem voluntatis, quod actum etiam voluntatis ponit in arbitrii potestate & illud facit velle.
3. Delectatio efficit voluntatem & libertatem, hoc est facit velle & libere velle.
4. Libertas Augustino maxime versatur circa finem, & quare.
5. Divisiones Libertatis, in libertatem a necessitate, a peccato, a miseria. Item in libertatem a peccato, & a justitia. Quomodo se habeant ad veram arbitrii libertatem.
6. Quid sit libertas a peccato in Scripturis celebrata, juxta recentiores, & Pelagianos, & Augustinum, secundum terminum a quo.
7. Libertas a peccato, secundum terminum ad quem est vera & proprie dicta libertas arbitrii ad opus bonum. Fit per charitatem justitiae & delectationem.
8. Uberius declaratur natura libertatis. Quid sanitas, quid potestas arbitrii. Unde nascuntur, ortus, incrementum, fastigium libertatis.
9. Quatuor Corollaria ex istis principiis Augustini declarantur, & in primis quomodo arbitrium liberum erit in coelo.
10. Triplex liberi arbitrii status, ad bonum vel malum, & ad utrumque. Unde haec restrictio ad unum, vel indifferentia contrarietatis nascatur.
11. Error Pelagianus est, requiri ad libertatem, indifferentiam ad bonum & malum: sed potest esse libertas, destructa ad malum.
12. Libertas arbitrii quo sensu tribuenda, & neganda peccatoribus.
13. Quomodo se libertas arbitrii habeat ad liberta-tem seu indifferentiam contrarietatis, & contradictionis.
14. Afferuntur quatuor absurda, quae ex necessitate talis indifferentiae contradictionis sequuntur.
15. Aliae tres absurditates ex ista indifferentia contradictionis consectaneae aperiuntur.
16. Quomodo se habeat libertas arbitrii ad amplitudinem, eminentiam, independentiam, immensitatem, & similes voluntatis proprietates.De Gratia Christi Salvatoris, Liber VIII.
Qui est de concordia gratiae & liberi arbitrii.
Praefatio.
Cap. 1. Discrimen duarum opinionum de praedeterminatione physica, & gratia congrua. In quo sancti Augustini sententia cum utraque conveniat.
2. Varia discrimina proferuntur inter adjutorium Dei medicinale & praedeterminationem physicam, prout a defensoribus ejus traditur.
3. Adjutorium Christi determinat ac praedeterminat etiam physice voluntatem, ut velit & ardentius velit, & ex quo capite istud accidat.
4. Conciliatio gratiae Christi quam Augustinus docuit, cum libero arbitrio, juxta principia scholasticorum.
5. Conciliatio genuina gratiae cum libero arbitrio secundum Augustini mentem profertur: & probatur ex querelis Pelagianorum & modo quo eis Augustinus satisfecit.
6. Eadem ex aliis diversis locis Augustini asseritur.
7. Eadem ostenditur ex alia querela Pelagianorum.
8. Eadem ex libro quem hanc solam ob causam Augustinus scripsit, ad oculum demonstratur.
9. Declaratur hoc ipsum ex concordia motuum concupiscentiae & liberi arbitrii ab Augustino tradita, ex quibus Pelagiani similiter quaerebantur liberum arbitrium extingui.
10. Eandem concordiam gratiae & liberi arbitrii ad unguem docuerunt discipuli S. Aug. & in primis latissime & clarissime S. Prosper.11. Item S. Cyrillus Alexandrinus, Fulgentius & Petrus Diaconus.
12. Sanctus Gregorius, Beda, Sanctus Anselmus.
13. S. Bernardus, & amici eius duo, Hugo & Richardus de s. Victore.
14. Magister Sententiarum, Alexander Halensis, Guil. Parisiensis.
15. Sanctus Thomas, S. Bonaventura, Scotus.
16. Henricus a Gandavo, Richardus de Media Villa, Marsilius.
17. Zozymus Papa, Celestinus, Tridentium eandem concordiam definierunt.
18. Epilogus probationum praecedentium.
19. Reditur vera ratio principiis Augustini & aliorum Patrum ad amussim consentanea, cur talem concordiam gratiae & liberi arbitrii docuerint, nihilque in tradenda libertate curaverint illam indifferentiam & aequalitatem contrarietas & contradictionis.
20. Agnovit Augustinus sub gratia & ante gratiam indifferentiam contrarietatis & contradiction a quodam sensu; non tamen tanquam libertatem aut partem eius. Explicatur ista indifferentia conformiter principiis Augustini.
21. Quomodo differat ista concordia gratiae & liberi arbitrii ab opinione Calvini?De Gratia Christi Salvatoris, Liber IX.
Qui est de praedestinatione hominum & Angelorum.
Praefatio. Cap. 1. De nomine praedestinationis. Scripturis & Patribus non est aliud, nisi praedefinire, praedecernere, praestituere.
2. Inferuntur ex praedictis quator Corollaria. Et in primis, quod praedestinatio non magis ex ratione sua respiciat & includat medium quam finem, nec magis finem quam medium Fuse, quod gloria sit etiam objectum praedestinationis.
3. Praedestinatio Dei rescipit non solum bonum, sedetiam malum, non culpae, sed poenae. De duplici praedestinatione, ad vitam, & ad mortem.
4. Inferuntur aliquod Corollaria. Iterum de praedestinatione in bono & malo. Alia duplex praedestinatio gratiae & justitiae. De praedestinatione simpliciter dicta, & quod respiciat actiones Dei.
5. Praedestinatio, dilectio, electio, propositum, praeparatio gratiae, discretio, quid in Scripturis & Augustino differant.
6. Praedestinatio, electio & discretio, alia gratiae, alia meritorum. Quid singulae sint & rescipiant. Augustinus olim etiam recte de gratia sentiens, nullam agnovit electionem gratiae, & quare. Quid electio, juxta Manichaeos.
7. Definitio Praedestinationis gratiae seu gratuitae ab Augustino tradita non nihil enodatur. Quaenam sint illa beneficia & illa praescientia, de quibus in ea fit mentio?
8. Effectus adaequatus praedestinationis gratuitae est liberatio. Quid illa, & a quibus. Praedestinatio gratiae facta est praeviso peccato, non aliter.
9. Unde phrases istae, massa, & discretio a massa perditionis, & quid significent apud Augustinum.
10. Electio, seu praedestinatio gratiae non habuit in Angelis locum, & quo sensu.
11. Electio gratiae in Angelis, ex alio capite destruitur.
12. Augustinus Angelorum perseverantiam non praedestinatam, sed praescitam tradit, eosque non gratia, sed meritis discretos.
13. Angeli ad gloriam electi sunt, non electione gratiae, sed meritorum.
14. Angeli non sunt electi efficaciter ad gloriam, ante praevisionem perseverantiae, seu meritorum absolutam.
15. Homines efficaciter electi sunt, non solum ad merita, sed etiam ad ipsam gloriam, ante praevisionem absolutam meritorum: & cur magis quam Angeli. Tres hallucinantium classes, quia radicem diversitatis non agnoverunt.16. Breviter perstringuntur quaedam Scripturae, quibus illa doctrina asseritur. Fusius solvitur ex Augustino, quo pacto Scripturae, Christianos omnes electos & praedestinatos vocent.
17. Prima probatio istius sententiae ex variis Augustini locis, quibus generaliter talem voluntatem efficacem electionis ad gloriam, ante meriti praescientiam statuit.
18. Secunda, ex voluntate singulari salutis parvulorum.
19. Tertia, ex voluntate illa, quae velut radix est gubernationis mirabilis circa adultos.
20. Quarta, et voluntate illa, quae veluti radix & cardo est gubernationis reproborum.
21. Quinta, ex vocatione secundum propositum.
22. Declaratur, hoc propositum antecedere omnem praescientiam absolutam meritorum, ex praedefinitionibus multorum effectuum liberorum, ante praescientiam absolutam consensus voluntatis.
23. Sexta, ex querelis Massilensium.
24. Solvuntur quaedam argumenta ab Augustino petita.
25. De causa praedestinationis ex parte Angelorum, & hominum, eaque diversa. Cur huic non illi detur gratia, quaestio in scrutabilis, origo errorum quibus eius scrutatores lapsi sunt. Quaedam de operibus moraliter bons, & faciente quod in se est.
26. Numerus praedestinatorum quo pacto certus, praescientia, an praedefinitione, tam respectu Angelorum, quam hominum. Aliqui supra numerum.De Gratia Christi Salvatoris, Liber X.
Qui est de reprobatione hominum & Angelorum.
Cap. 1. Quis ordo reprobationis quorumdam Angelorum negativae & positivae, ante, an post praevisa merita.
2. Quis ordo reprobationis lapsorum hominum.
3. Causa reprobationis, secundum considerationem absolutam, est massa damnationis sive peccatum originale, & quo sensu.4. Causa reprobationis, secundum considerationem comparativam, est voluntas Dei.
5. Effectus reprobationis damnatio, excaecatio, obduratio: non tamen primi peccati, sive angelici, sive humani permissio.
6. Tria solvuntur argumenta, quibus ista sancti Augustini doctrina de praedestinatione & reprobatione impetitur: quod Deus non videatur esse Salvator omnium hominum: nec Redemptor totius mundi: neque congrue promittere vitam aeternam, sub conditione servandi mandata.
7. Solvitur argumentum quartum, quo dicitur, Deum insidiari saluti eorum, qui reprobati sunt.
8. Solvitur quintum argumentum, quo dicitur, hanc sententiam affere socordiam electis, & reprobis desperationem.
9. Solvitur sextum argumentum, quo urgent istam doctrinam tollere zelum animarum, & inutiles facere praedicationes & correptiones. Et utrum scandalum ac dissolutionem vitae pariat.
10. Solvitur septimum argumentum, quo existimatur ista doctrina non esse divinae clementiae consentanea, eo quod reprobos non nisi ad damnationem creare & conservare videatur.
11. Reprobati non tam propter suam, quam electorum utilitatem nascuntur & conservantur.
12. Fructus quos electis afferunt ad tria capita generalia revocantur. Explicatur primus: quod sint ornamentum terrarum, & quo sensu.
13. Fructus secundus, ut multis modis doceantur electi. Septem documenta proferuntur.
14. Cur tantus numerus reprobatorum prae praedestinatis.
15. Tertius fructus, exertitium, & profectus, probatio, & eminentia seu manifestatio electorum.
16. Quo scopo & fructu reprobati misceantur praedestinatis, & juxta Scripturas, servituti destinati sint.
17. Quam conveniens, imo post lapsum necessarius fuerit iste divinae providentiae modus.18. Ostenditur injustitia querimoniae contra istam sancti Augustini doctrinam.
Epilogus omnium.ERRORIS MASSILIENSIUM ET OPINIONIS QUORUNDAM RECENTIORUM.
PARALLELON ET STATERA.
In qua discrimen utriusque sententiae parallelos indagatur, & compluribus notis perspicue ostenditur.
Praefatio. In quo causa, & fructus hujus scriptionis. Propositio & partitio dicendorum.
Cap. 1. Quo pacto in oppugnanda electione hominum, seu completa praedestinatione discrepent, aut conveniant.
Nota I. Utrique ex horrore praedestinationis illius absolutae, aliam sententiam excogitarunt molliorem.
II. Nasci ex ea fatum causantur.
III. Tolli libertatem arbitrii.
IV. Afferi desperationem.
V. Induci socordiam, torporem, & ignaviam.
VI. Studium virtutis retundi.
VII. Incitari homines ad licentiam ac dissolutionem vitae.
VIII. Laudem detrahi operibus bonis.
IX. Orationes refrigescere, aut extingui.
X. Spem impetrandi tolli ex incertitudine divini illius propositi.
XI. Exhortationes & correptiones languescere, & auferri.
XII. Sollicitudinem ad zelum animarum evelli.
XIII. Deum non velle omnes homines salvos fieri, & in agnitionem veritatis venire.
XIV. Christum non pro omnibus esse mortum, nec omnium redemptorem esse.
XV. Deum futurum acceptorem personarum.
XVI. Peccata reproborum Christianorum in Deum redire.XVII. Homines condi ut pereant.
XVIII. Errorem Praedestiatianorum verum futurum.
Cap. 2. Quomodo in oppugnanda gratia efficaci conveniant, aut differant.
XIX. Repudiant gratiam, quae humanam sibi subjicit voluntatem.
XX. Ratio repudiandi, quia uni datur, alteri negatur.
XXI. Quia destruit libertatem quando datur.
XXII. Quia destruit eam etiam cum negatur.
XXIII. Quia praeceptum fit hominibus impossibile.
XXIV. Quia frustra erunt praecepta, exhortationes, correptiones.
XXV. Quia naturae vires nimium deprimuntur.
XXVI. Quia sola erit opus oratione.
XXVII. Quia absurdum est, ut Deus petat ab homine fieri, quod ipse Deus per talem gratiam debet facere.
XXVIII. Quia totum isti gratiae tribuitur, nihil naturae.
XXIX. Quia fatalis sequitur in vitam humanam necessitas. Cap. 3. Quae sit inter gratiam ab utrisque traditam convenientia, ac discrepantia.
Nota XXX. Utrique omnia spectra desperationis, fati, ignaviae &c. ex magna facilitate conciliandi gratiam & praedestinationem cum libero arbitrio facile fugant.
XXXI. Statuunt in Deo propositum generale restaurandi totum genus humanum.
XXXII. Cuius basin collocant locum Apostoli: "Qui vult omnes homines salvos fieri, & in agnitionem veritatis venire".
XXXIII. Augustini expositiones pariter repudiant.
XXXIV. Voluntas illa Dei generalis conditionata est respectu majorum.
XXXV. Etiam respectu parvulorum, qui salvantur.
XXXVI. Item respectu eorum, qui damnantur.
XXXVII. Gratiam attemperant isti proposito generali Dei, & libero arbitrio hominis.
XXXVIII. Statuunt beneficia remotiora omnibus ex aequo communia, Christi mortem, baptismum &c.XXXIX. Beneficia etiam propinqua, gratiam scilicet sufficientem, omnibus effundunt liberalissime.
XL. Gratia quodammodo sufficiens in Adam, Noë, Abraham, Patriarchis, Sapientibus gentilium; in caelesti machina & creaturis.
XLI. Item in forma Ecclesiae, & praedicatione Evangelii generali.
XLII. Gratiam actualem internam utrique tribuunt.
XLIII. Gratia ista quantum ad operandi modum est adjutorium sine quo non.
XLIV. Dat posse, si velit; non, ut velit.
XLV. Quam liberum arbitrium efficacem, vel inefficacem, seu cassam !? reddere potest.
XLVI. Est similis gratiae Adami, atque Angelorum.
XLVII. Ea posita, Deus expectat voluntatem nostram, ut purgare velimus.
XLVIII. Gratia ista pendet a libero arbitrio, & ab eius nutu & usu causaliter praeeunte, ut influat.
XLIX. Causa excogitandi talis adjutorii, ne aliquin opus nullius sit laudis.
L. Item ne meritum operibus detrahatur.
LI. Discrepant in operibus moraliter bonis.
LII. Gratia discernens proprie unum ab altero, est utrisque natura liberi arbitrii divinitus data.
LIII. Causa commendandi istam discernentem gratiam, ne voluntas alioquin non laesa; sed penitus extincta videatur.
LIV. Sibi tribuunt initium fidei, credere, desiderare, orare, &c.
LV. Multiplex discrimen. Primum quod Massilienses initium fidei, & in ea perseverantiam sibi asscriberent: recentiores omnes virtutes. In quo dupliciter gravius Massiliensibus hallucinantur.
LVI. Secundum, quod illi initium salutis; hi totam suae potestati vendicent.
LVII. Tertium, quod illi post initium fidei veram Christi gratiam actualem agnoverint; hi nullam.
LVIII. Quartum, illi intelligunt veram Christi gratiam cum libertate consistere; hi nequaquam.LIX. Meritum agnoscunt pariter in initio fidei; illi inviti, hi palam.
LX. Meritum utrique valde deprimunt; sed illi operum cum gratia factorum; hi operum pure naturalium.
LXI. Multae propositiones apud utrosque verae. Prima: Gratia non sibi subjicit humanam voluntatem.
LXII. Secunda: Ut a peccato purgemur voluntatem nostram Deus expectat.
LXIII. Tertia: Sine gratia Dei credentibus, volentibus, desiderantibus, conantibus, &c. nobis misericordia confertur divinitus.
LXIV. Quarta: Humilitati & obedientiae humanae subjungitur gratiae adjutorium.
LXV. Quinta: Aliqui per liberum arbitrium ad gratiam baptismi venire possunt.
Cap. 4. Quid praedestinationi apud utrosque commune; quid proprium.
Nota LXVI. Unum Dei propositum in duo dividunt, in conditionatum & absolutum. Hoc postremum concipitur post praevisionem fidei & meritorum.
LXVII. Illa fides & merita cum adjutorio gratiae comparanda sunt.
LXVIII. Discrimen quod Massilienses veram Christi gratiam intelligerent; recentiores non.
LXIX. Utrisque praedestinatio completa est ex praescientia fidei, & meritorum.
LXX. Praedestinat o utrisque retributio.
LXXI. Discrimen, quod aliquid gratuiti involveret Massiliensium electio ad Regnum: recentiorum nihil omnino.
LXXII. Numerus Electorum non est eis difinitus !? ex voluntate & praedefinitione Dei.
LXXIII. Praedestinatianorum errorem utrique impingunt adversariis suis.
Cap. 5. Quibus utrique armis pugnaverint; quibus gradibus in illam sententiam lapsi sint.
Nota LXXIV. Iisdem rationibus utuntur ad praedestinationem & gratiam suam asserendam.
LXXV. Iisdem quoque Scripturis eodem modo explicatis.LXXVI. Eodem modo accersuntur in praesidium Graeci Patres.
LXXVII. Magni Faciunt Augustinum, uno doctrinae capite excepto.
LXXVIII. Augustinum tanquam turbarum auctorem accusant.
LXXIX. Utrique objectiones pro solutionibus, & errorem ab Augustino proscriptum pro doctrina Catholica capientes, sententiam suam excogitarunt, & fundarunt.
LXXX. Disputationes istas arbitrantur fieri citra periculum laedendae fidei.
B) AZ ÉRINTETT KORSZAK PÁPÁI.
VII. Orbán (1590)
XIV. Gergely (1590–1591)
IX. Ince (1591)
VIII. Kelemen (1592–1605)
XI. Leo (1605)
V. Pál (1605–1621)
XV. Gergely (1621–1623)
VIII. Orbán (1623–1644)
X. Ince (1644–1655)
VII. Sándor (1655–1667)
IX. Kelemen (1667–1669)
X. Kelemen (1670–1676)
XI. Ince (1676–1689)
VIII. Sándor (1689–1691)
XII. Ince (1691–1700)
XI. Kelemen (1700–1721)
XIII. Ince (1721–1724)
XIII. Benedek (1724–1730)
XII. Kelemen (1730–1740)
XIV. Benedek (1740–1758)
XIII. Kelemen (1758–1769)
XIV. Kelemen (1769–1774)
VI. Pius (1774–1799)
195
C) BIBLIOGRÁFIA.
Jansenius, Cornelius: Augustinus, sive doctrina s. Augustini de humane naturae sanitate, aegritudine, medicina adversus Pelagianos et Massilienses, Löwen, 1640.
Pinthereau (sieur de Préville név alatt): La naissance du Jansénisme découverte, Löwen, 1645. (Tartalmazza Saint-Cyrannak és Janseniusnak a levelezését.)
U. a. Progrès du Jansénisme découvert, Avignon, 1655.
Saint-Cyran: Théologie Familière, 1642.
U. a. Lettres chrétiennes et spirituelles, Lyon, 1679.
Arnauld Antal: De la Fréquente Communion, 11. kiadas, Lyon 1739. (első kiadása 1644).
Arnauld Antal: Apologie pour Jansénius en quarte livres, Paris, 1645. (Kiadták Lausanne-ban, 1779-ben).
Anon: Apologie de M. Jansénius, évêque d'Ypres, et la doctrine de saint Augustin expliquée dans son livre intitulé "Augustinus", Paris, 1643.
Lancelot: Mémoires touchant la vie de Saint-Cyran, 2 kötet Köln, 1782.
Anon: "Recueil d'Utrecht" – Recueil de plusieurs pièces pour servir à l'histoire du Port-Royal, ou Supplément aux Mémoires de MM Fontaine, Lancelot et de Fossé, Utrecht, 1740.
Pascal, Blaise: Les Provinciales. (Először levelenként jelent meg quart füzet alakban. Majd Louis de Montalte álnév alatt könyv alakban, Köln, 1657. A következő évben Nicole, Guilleaume de Wendrocke álnév alatt elsőrendű latin fordításban és magyarázatokkal ellátva adta ki. Magyarra fordította, bevezetéssel és jegyzetekkel ellátta: Dr. Rácz Lajos (Sylvester kiadás, 1925.).
Annat, François: Cavilli jansenianorum contra latam in ipsos sententiam, 1654.
U. a. Réponse à la plainte que font les jansénistes d'être appelés hérétiques.
Barcos: Apologie de l'abbé de Saint-Cyran, 1644.
U. a. Exposition de la foi de l'Église touchant la grâce et 13 prédestination.
Quesnel, Paschasius: Les paroles de la Parole incarnée, 1668.
U. a. Réflexions morales sur l'Évangile, 1672, 1674, 1679.
U. a. Le Nouveau Testament avec des réflexions morales, 1687.
Anon: Causa Quesneliana, Brüsszel, 1704.
van Papenbrecht, Hoynck: Historia ecclesiae Ultrajectinae a tempore unitatae religionis, Malines. 1725.
Rapin, René: Mémoires du Père René Rapin de la Compagnie de Jésus sur l'Église et la Société, de la Cour, la Ville et le Jansénisme, 1644–1669. 3 kötet, Paris 1865. (Kiadta Léon Aubineau.)
J. Racine: Abrégé de l'Histoire de Port-Royal, 1743.
Besoigne: Histoire de l'abbaye de Port-Royal. 6 kötet, Köln, 1752.
Gazier, Augustin: Résumé chronologique des evénements survenus de 1655–1710.
U. a. Histoire générale du mouvement janséniste depuis ses origines jusqu'à nos jours, Paris, 1922.
Brémond, Henri: Histoire littéraire du sentiment religieux France, Paris, 1923.
Labadie János: Déclaration de Jean de Labadie contenant les raisons qui l'ont obligé à quitter la communion de l'Église Romaine pour se ranger à celle de l'Église Reformée, Montauban, 1650.
Des Marets Sámuel: lefordította latinra Feydeau Cathéchisme de la Grâce, c. művét: Synopsis verae catholicaeque doctrinae de gratia et annexis questionibus, Groningen, 1651.
Leydecker, Melchior: de Historia Jansenismi libri VI, Quibus de Cornelii Jansenii vita et morte, nec non de ipsius et sequentium dogmatibus differitur, Tra-
jecti ad Rhenum, 1695. (A marosvásárhelyi Teleki Téka Hist. Ecc. 384. sz. kötete).
Wittola, Marcus, Antonius: Der Jansenismus kein Schreckenbild der Kinder, 2. kiadás, Bécs, 1785. (M. N. M.-i könyvtár 61522. sz. kötete).
Monlaur, M–R.: Angélique Arnauld, Plon, Páris, 1911.
Laferrière J.: Étude sur Jean Duvergier de Hauranne, Lőwen, 1912.
Reuchlin, Hermann: Geschichte von Port-Royal, Hamburg, 1839.
Callavaert & Nols: Jansenius, Lőwen, 1893.
Gerberon: Histoire générale du jansénisme depuis son origine jusqu'en 1644. Amsterdam, 1700.
Meyer, A. de: Les premiers controversés jansénistes en France, Lőwen, 1917.
Carreyere, J.: Le jansénisme durant la régence, Lőwen, 1929.
Séché, L.: Les derniers jansénistes, 3 kötet.
de Maistre, Joseph: De l'Église Gallicane, Lyon, 1883.
Paquier, J.: Le jansenisme, Paris, 1909.
Sainte-Beuve: Port-Royal, 7 kötet, 8-ik kiadás, Páris 1912.
Dupin: Histoire ecclésiastique.
Viénot, John: Histoire de la Réforme Française, 2-ik kötet: "de l'Edit de Nantes à sa Révocation". Paris, Fischbacher, 1934.
Pastor, Ludwig: Geschichte der Päpste, XIII–XVI. kötetei.
Deinhardt Vilmos: Der Jansenismus in deutschen Lande, 1929.
U. a. cikke a Lexikon für Theologie und Kirche-ben.
II. Rákóczi Ferenc: Önéletrajza és Egy keresztény fejedelem áhításai, M. T. A. kiadása, Budapest, 1876.
Thaly Kálmán: Césare de Saussure kiadása, M. T. A., Budapest, 1909.
Fekete Mihály: Az Unigenitus Bulla története, Budapest, 1916.
Brisits Frigyes: Szent Ágoston és Rákóczi Ferenc vallomása, Pécs, 1914.
Stuhlmann Patrik: De Confessionibus S. Augustini, Nicol. Bethlen et Francisci Rákóczi.
Harnack, Adolf von: Lehrbuch der Dogmengeschichte, 5-ik kiadás, Mohr, Tübingen, 1932.
Schwanne, Joseph: Dogmengeschichte der neueren Zeit, Herder'sche Verlagsbuchhandlung, Freiburg in Breisgau, 1890.
Schütz Antal: Dogmatika, a katolikus hitigazságok rendszere 2 kötet, Szent István Társulat, Budapest, 2-ik kiadás, 1937.
Dufourcq, Albert: Histoire moderne de l'Église, IX-ik kötet Plon, Páris.
Várkonyi Hildebrand: Aquinói Tamás filozófiája, Pfeifer, Budapest, 1923.
Marx, J.: Lehrbuch der Kirchengeschichte, Trier, 1935.
D. Dr. Veit, Ludvig-Andreas: Die Kirche im Zeitalter der Individualismus, 1931. Megjelent Hergenrőther's Handbuch der allgemeine Kirchengeschichte, neu bearbeitet von Dr. Johann Peter Kirsch, Freiburg in der Shweiz.
Dr. Lortz, Joseph: Geschichte der Kirche, Aschendorff'sche Verlagsbuchhandlung, Münster in Westfalen, 1937.
Makintosh, Robert: Christianity and sin, Duckworth, London, 1913.
Ranke Lipót: A római pápák, III-ik kötet. Ford. Acsády Iguác, M. T. A. kiadása, Budapest, 1889.
Choisy, Jean-Eugène: Précis d'histoire générale du Christianisme, Kündig, Genf, 1917.
Fulliquet, George: Précis d'histoire des dogmes, Kündig, Genf, 1913.
Zolnai Béla: Magyar janzenisták. Különlenyomat a Minerva 1924–25. évi III-ik évfolyamából.
U. a. A janzenizmus európai útja. Különlenyomat a Minerva 1933. évi XII-ik évfolyamából.
Histoire de la litterature française illustrée, Librairie Larousse, Paris, 1923.
D) BIBLIOGRÁFIAI MEGJEGYZÉSEK.
A janzenizmusnak nagyon szegény bibliografiája van magyar nyelven. Hivatkozás még csak történik rá történelmi és irodalomtörténeti művekben, de magával a kérdéssel alig néhány munka foglalkozott mindeddig. Annál gazdagabb a francia és a latin bibliografia.
Az ebben a munkában felhasznált források között természetesen első helyen áll Janseniusnak nagyszabású munkája, az Augustinus, amelynek részletes ismertetése megtalálható a róla szóló V. fejezetben. Tartalomjegyzékét pedig jelen mű függelékében közöljük. Ennek a könyvnek 1640-es lőweni első kiadását a pannonhalmi bencés apátság könyvtárának szíves bizalmából használhattam. E nélkül a forrás nélkül a janzenizmus tanulmányozásához nem igen lehet fogni.
Ugyancsak nélkülözhetetlen a mozgalom alapos megismeréséhez Arnauld Antal 1643-ban megjelent Fréquente Communion c. műve. Ez a könyv nagyon sok kiadást ért meg. A budapesti tudományegyetemi könyvtárban egy 1739-es lyoni kiadása található meg az Ad 1610. sz. alatt. Ennek a könyvnek a janzenizmus történetében betöltött sajátságos szerepét is megismerheti az olvasó a róla szóló külön fejezetben.
Egészen elsőrendű és elsőkézi adatokkal szolgál a mozgalom megismeréséhez Rapin René jezsuita atyának 1865-ben megjelent Mémoires-ja, amelynek a címe: "Mémoires du Père René Rapin de la Compagnie de Jésus sur l'Église et la Société, la Cour, la Ville et le Jansénisme. 1644–1669." (A jezsuita rendhez tartozó Rapin René atya Emlékiratai az egyházról, a társaságról, az udvarról, a városról és a janzenizmusról. 1644–1669).
Maga Rapin 1621-ben született Tours-ban. 18 éves koráben belépett a jezsuita rendbe, ahol kiváló szellemi ké-
pességeinél fogva csakhamar jelentékeny helyet foglalt el. Sok irányú irodalmi és nevelői tevékenysége között legjelentékenyebb, szinte életének főműve a janzenizmussal kapcsolatos Emlékiratai. IX. Kelemen pápaságának ideje alatt (1637–1669) Rómában töltött több évet és ez alatt az idő alatt gyűjtötte össze azokat az adatokat, amelyek nagy történelmi munkájához szükségesek voltak. Művének első része, amely a janzenizmus eredetétől az öt tétel elítélésének idejéig dolgozza fel az eseményeket (részben forráskutatás alapján, részben pedig szemtanúként), Histoire du Jansénisme címet viseli. Később azonban a Rómában gyűjtött anyag segítségével Emlékiratait kibővítette és más beosztást is adott neki. Két részre osztotta. Az első állott 10 könyvből; ez Saint-Cyran halálának évével (1644) zárul le. Ez a rész lett a közismert Histoire du Jansénisme. Kézirata P. Rapin sajátkezű írásával a párisi Bibliothèque Imperiale-ban van 10574. sz. alatt. – Ami a mű második részét illeti, az 1644-től a Kelemen-féle békéig (1669) a szemtanú előadásának frisseségével és részletességével 20 könyvben írja le a janzenizmussal kapcsolatos dolgokat. Ez a rendkívül értékes anyag 1865-ig csak kéziratban volt meg (ugyancsak a Bibliothèque Imperiale-ban 10575. sz. alatt). Ekkor rendezte sajtó alá Léon Aubineau. A mű huszadik könyve eredetileg különálló munka volt; Rapin külön címet is adott neki: "Histoire de la paix de l'Église dans l'accomodement des jansénistes". Minthogy azonban időrendi és tartalmi szempontból a Mémoires-hoz tartozik, az 1835-ös Aubineau-féle kiadásban, annak tartozékaként jelent meg. Ez a 20 könyvből álló Mémoires a budapesti Tudományegyetemi Könyvtárban az Ac. 5893 sz. alatt van meg.
Annak az öt Pascal-féle Vidéki Levélnek a vizsgálata nélkül sem alkothatunk a janzenizmusról világos képet, amely ezzel a kérdéssel foglalkozik, t. i. az első három és az utolsó két levél nélkül. A Vidéki Levelek megjelentek magyar fordításban is bőséges és hasznos jegyzetekkel ellátva. A fordítást és a jegyeteket Dr. Rácz Lajos, a kiváló pedagógiai író, sárospataki teológiai tanár készítette.
Összefoglaló és nagyon használható forrás, mert
szinte minden hozzáférhető anyagot felhasznál, Saint-Beuve 7 kötetes műve: Port-Royal. Ez a könyv is megtalálható a budapesti Tudományegyetemi Könyvtárban. Ez főleg elfogulatlan értékelésénél fogva nagyon ajánlható munka.
Tárgyilagos, modern, a legújabb adatokat is felhasználta Augustin Gaziernak "Histoire générale du mouvement janséniste depuis ses origine jusqu'à nos jour c. 2 kötetes műve. Első ízben 1922-ben jelent meg. 1924-ben megjelent hatodik kiadást volt alkalmam használni az Eötvös Kollégium igazgatóságának szívességéből.
A janzenizmussal kapcsolatos bibliográfiákban nagyon sok hivatkozás történik Henri Brémond-nak nagyszabású könyvére, Histoire littéraire du sentiment religieux en France. Ennek egyik kötete a Port-Royal kolostorral kapcsolatban álló személyek tanulmányozásával és a kolostor körül támadt vallásos ébredéssel foglalkozik. Minden könnyedsége és irodalmi színvonala dacára is nagy gyengesége ennek a könyvnek a szerző nagy felekezeti elfogultsága, amely teljességgel megakadályozza őt abban, hogy a janzenizmusban szereplő személyeket tárgyilagosan ítélje meg, sőt még abban is, hogy felőlük a legelemibb jóhiszeműséget feltételezze. A budapesti Tudományegyetemi Könyvtárban egyébként ez a mű is megvan.
Nagyon hasznosak azok az összefoglalások, amelyek katolikus egyháztörténelmi és dogmatörténelmi munkákban találhatók. Ezekre is bőséges hivatkozás történik ebben a könyvben, valamint a bibliografiában is. Azonban különösen hasznos az az összefoglalás, amelyet Harnack ad a maga dogmatörténetében.
A magyar nyelven megjelent tanulmányok közül hivatkozni kell Fekete Mihály katolikus lelkésznek az Unigenitus bulláról írott doktori értekezésére, amely 1916-ban jelent meg Budapesten. Haszons és ajánlható tanulmány. Rajtakívül Zolnai Bélának a Minerva c. folyóiratban megjelent tanulmányai érdemelnek említést, bár ez utóbbi inkább csak a janzenizmus külső hatásainak ismertetésével, nem pedig a mozgalom belső lényegével foglalkozik.